Depresja endogenna – przyczyny, objawy i leczenie

Depresja endogenna – co to jest?

Najprościej mówiąc depresja endogenna to typ zaburzeń depresyjnych wywołanych przez czynniki wewnętrzne (biologiczne), nie zaś trudne wydarzenia życiowe. Wśród tych czynników wewnętrznych najczęściej wymienia się zaburzone neuroprzekaźnictwo w mózgu lub inne zmiany w obszarze tego narządu, ale również obciążenia genetyczne i choroby somatyczne. Przeciwieństwem depresji endogennej jest depresja egzogenna, a więc wywołana przez czynniki zewnętrzne (psychospołeczne)

Czytaj też: skala depresji Becka – na czym polega?

Depresja endogenna – przyczyny powstawania

Pomimo licznych badań nad przyczynami depresji endogennej, wciąż brakuje jednoznacznych odpowiedzi. Naukowcy sądzą, że podstawową rolę w zachorowaniu odgrywają biologiczne czynniki funkcjonowania mózgu. Zwraca się też szczególna uwagę na genetykę, a więc rodzinne uwarunkowania predyspozycji do zachorowania na to zaburzenie. Możliwe jest dziedziczenie zarówno błędów metabolicznych o ośrodkowym układzie neurologicznym, zmian strukturalnych w mózgu i zaburzeń neuroprzekaźnictwa w zakresie serotoniny, dopaminy i noradrenaliny jak również określonego temperamentu czy dominującego sposobu reagowania na stres.

Dużą wagę przywiązuje się również do psychoimmunologii – nauki badającej wzajemne zależności między działaniem mózgu, układu wegetatywnego, hormonalnego i immunologicznego. Badania w obszarze psychoimmunologii dowodzą powiązań między procesami psychicznymi a immunologiczną odpowiedzią ludzkiego organizmu. Podejście to łączy znaczenie czynników psychologicznych i biologicznych w powstawaniu różnych zaburzeń – w tym również depresji. Upraszczając – objawy somatyczne mogą pojawiać się lub nasilać w odpowiedzi na stres czy trudne wydarzenia życiowe. Zaciera to  w pewnym sensie rozróżnienie depresji na endogenną i egzogenną.

Szczególna uwagę zwraca się także na typ osobowości osób zapadających na depresję endogenną. Uważa się, że istnieją pewne cechy osobowości, które, poprzez wpływ na ludzkie zachowanie, predysponują do pojawienia się depresji. Uważa się że osoby przejawiające cechy osobowości historionicznej, uległej, narcystycznej, lękowej, zależnej i schizoidalnej są bardziej podatne na zachorowanie. Dlatego tak jest psychoterapia w leczeniu zaburzeń depresyjnych.

Czytaj też: depresja maskowana – jak rozpoznać?

Depresja endogenna – objawy

W depresji endogennej występuje cały wachlarz objawów. Charakterystyczny jest obniżony nastrój, płaczliwość, smutek i przygnębienie. Pojawia się zobojętnienie, ogólny spadek aktywności, anhedonia, spłycenie emocjonalne. Można zaobserwować ubogą mimikę twarzy i spowolnienie ruchowe. Spowolnieniu ulegają procesy myślowe, co odbijać się może również na tempie wypowiedzi. Pojawiają się problemy z koncentracją, pamięcią, uwagą i uczeniem się. Osoba chora traci zainteresowania, motywację do działania i ambicje. Odbija się to na sprawności edukacyjnej i zawodowej. Pojawiają się problemy z planowaniem i zanika wszelka inicjatywa. Typowe jest także porzucanie zadań, niepodejmowanie wyzwań.

Osoby chore mają tendencje do izolowania się, opuszczania grup społecznych, unikania kontaktów. Mogą wychodzić z ról społecznych i zgłaszać problemy z wykonywaniem wszelkich obowiązków w tym domowych i zawodowych. Są stale zmęczone fizycznie, nawet po minimalnym wysiłku. Nie wykazują energii życiowej. Ostateczną formą ruchowego zahamowania jest osłupienie. Mimo to czasem może pojawiać się pewien niepokój ruchowy na zmianę z ruchowym zahamowaniem.

Czytaj też: zaburzenia adaptacyjne – przyczyny, objawy, leczenie

Osoby cierpiące z powodu depresji zaniedbują się, nie dojadają i nie wysypiają się. Często wielokrotnie wybudzają się w ciągu nocy, a następnie budzą wcześnie rano. W ciągu dnia może pojawiać się w konsekwencji nadmierna senność. Mają tendencje do zalegania w łóżku. Co do zasady nad ranem objawy są bardziej nasilone niż wieczorem. W depresji endogennej charakterystyczne jest występowanie lęku w postaci niepokoju psychoruchowego, poczucia zagrożenia i tzw. lęku wolnopłynącego (bez uchwytnej przyczyny). Jako objawy depresji pojawiają się również objawy somatyczne takie jak: bóle głowy, sztywność karku, zaparcia i suchość w ustach wynikająca z nadmiernego wysychania śluzówek. Mogą pojawić się urojenia – winy i grzeszności, hipochondryczne, katastroficzne. Pojawiają się myśli samobójcze. Może dochodzić do prób samobójczych.

Czytaj też: zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) – przyczyny, objawy, leczenie

Depresja endogenna – leczenie. Psychoterapia czy farmakoterapia?

Badania wskazują że najlepsze skutki przynosi leczenie kompleksowe zaburzeń depresyjnych, w którym łączy się psychoterapię i psychoedukację z farmakoterapią. W ramach psychoterapii za najbardziej skuteczną uważa się psychoterapię poznawczo-behawioralną, kładącą również duży nacisk na psychoedukację. Można spróbować również terapii rodzinnej, gdyż depresja wpływa nie tylko na osobę chorą ale także jej otoczenie, które może również być ogromnym wsparciem w leczeniu. Leki przeciwdepresyjne mają wpływ ma większość objawów depresji. W zależności od objawów stosuje się także leki przeciwlękowe, aktywizujące – psychostymulujące oraz przeciwpsychotyczne. W chorobie dwubiegunowej stosuje się stabilizatory nastroju (leki normotymiczne).

Czytaj też: choroba dwubiegunowa – przyczyny, objawy, leczenie

Należy pamiętać, że nie zawsze pierwszy lek będzie tym odpowiednim. Jeśli po 2 tygodniach samopoczucie nie poprawia się lub pojawia się wiele skutków ubocznych leczenia należy zastanowić się nad zmianą leku. Najlepiej tolerowane są leki tzw. nowej generacji. W przypadku leczenia depresji bardzo istotne jest również kontynuowanie leczenia nieprzerwanie przez 6 miesięcy, nawet w przypadku szybkiej poprawy samopoczucia. Badania wykazują, że zapobiega to nawrotom choroby.

Depresja endogenna – rokowania

Gdy pacjent pierwszy raz pojawia się w gabinecie psychiatry lub psychoterapeuty nie da się określić czy depresja będzie jedynym epizodem w jego życiu, czy też będzie miała tendencje do nawrotów. Uważa się że stosowanie leków przez minimum 6 miesięcy od ustąpienia objawów obniża ryzyko nawrotów W przypadku szybszego przerwania leczenia może dojść do dość szybkiego nawrotu choroby. W przypadku depresji nawracających zaleca się długotrwałe (wieloletnie) stosowanie leków.

Czy depresja endogenna jest uleczalna?

Depresja endogenna jest z reguły chorobą uleczalną. Nawet gdy nie dochodzi do pełnego wyleczenia dzięki lekom nowej generacji oraz psychoterapii i psychoedukacji można znacznie ograniczyć negatywne objawy i przywrócić choremu satysfakcjonujące życie. Dlatego nigdy nie warto zwlekać z podjęciem decyzji o leczeniu.